صنعت نساجی نیز مانند هر فرآیند تولیدی در کنار محصولات خود ضایعاتی از قبیل ضایعات پارچه، ضایعات الیاف و ضایعات پلیمری تولید میکند.در کنار آن، گسترش صنعت مد و افزایش مصرفگرایی در میان مردم موجب شده تا عمر مفید محصولات نساجی کاهش پیدا کند.
اگر در گذشته از محصولات نساجی نهایت بهرهبرداری صورت میگرفت و تا جایی که امکان داشت از آنها استفاده میشد.
امروزه دلایل بیاهمّیّتی مانند عدم مطابقت با مد روز سبب میشود یک لباس کاملاً سالم در میان ضایعات پارچهای قرار گیرد.
در حالی که افراد زیادی در دنیا به همین لباسها نیاز مبرم دارند.
چنین روندی موجب افزایش روزافزون حجم ضایعات نساجی در دنیا شده است.
میزان تولید ضایعات نساجی
بنا بر بررسیهای صورت گرفته، فرایند تولید منسوجات از الیاف طبیعی با تولید بیش از پنجاه درصد انواع ضایعات نساجی همراه است.
به عنوان مثال در یک کارخانه تولید پارچه، ضایعات حاصل از تولید پارچه عبارتند:
از ضایعات انتهایی طاقه پارچه، ضایعات نخ و الیاف، ضایعات لبهگذاری پارچه، ضایعات پارچههای معیوب .
یا در یک تولیدی پوشاک، ضایعاتی مانند اضافه پارچه، تزئینات لباس ،نخ دوخت ، ضایعات برش و… تولید میشوند.
حتّی فرایند آمادهسازی الیاف طبیعی نیز با تولید حجم انبوه ضایعات همراه است.
به عنوان مثال در فرایند پاکسازی پنبه به ازای هر عدل پنبه، حدود ۴۰تا ۱۴۰ پنبه تولید میشود.
که میزان آن در روشهای مختلف برداشت پنبه متفاوت است.
بنابراین اگر به این ضایعات توجّه کافی صورت نگیرد به زودی ضایعات نساجی نیز به معضلی جهانی تبدیل میشود.
بازیافت ضایعات نساجی
شاید بسیاری از افراد آگاهی زیادی از کاربردهای فراوان پارچه، پنبه و الیاف نداشته باشند و تنها کاربرد آنها را در صنعت نساجی بدانند.
در حالی که صنایع مختلفی از این مواد در تولیدات خود استفاده میکنند.
دو رویکرد متفاوت در فرایند بازیافت ضایعات وجود دارد.
رویکرد اوّل این است که با بررسی و جداسازی ضایعات، ضایعاتی که هنوز قابلیت استفاده دارند را به مصرفکننده مناسب برساند.
رویکرد دوّم این است که ضایعات غیرقابل استفاده را به نحوی تغییر دهد که دوباره به چرخه صنعت بازگردد.
در مورد بازیافت ضایعات نساجی، رویکرد اوّل اهمّیّت زیادی دارد.
زیرا همانطور که گفتیم حجم زیادی از ضایعات نساجی را لباسها و سایر محصولات نساجی تشکیل میدهند که لزوماً غیرقابل استفاده نیستند.
به ویژه در کشورهای پیشرفته و مرفه این گونه ضایعات بیشتر تولید میشود.
شیوه سنّتی بازیافت ضایعات نساجی در حقیقت همان کاری است که اغلب خیریهها در سراسر دنیا انجام میدهند.
آنها ضایعات لباس مردم را دریافت کرده و پس از جداسازی، آنها را به دست نیازمندان میرسانند.
حتّی در کشورهای پیشرفته شرکتهایی تأسیس شدهاند که لباس های دست دوّم را تمیز و بازسازی کرده .
به کشورهای در حال توسعه میفروشند و متأسفانه سود خوبی هم نصیب آنها میشود.
این کار به قدری گسترش یافته که امروزه درصد بسیار کمی از البسه دست دوّم در اروپا و آمریکا مصرف میشود .
حجم عمده آن به سایر کشورها فروخته میشود.
دوّمین رویکرد بازیافت ضایعات نساجی مختص ضایعاتی است که قابلیت استفاده مجدد ندارند و باید با تغییر شیمیایی یا فیزیکی در بخش دیگری از صنعت مورد استفاده قرار گیرند.